Enkele woorden bij de naamgeving van de Etty Hillesumbrug in Amsterdam-Zuid. Na als student op verschillende adressen te hebben gewoond in Amsterdam vond Etty Hillesum haar stek aan de Gabriël Metsustraat 6 in Amsterdam-Zuid, het huis van Han Wegerif. Voor haar een ideale locatie. Als zij aan haar vertrouwde bureau zat, keek zij uit op het Museumplein. In de verte het Rijksmuseum, recht voor haar het IJsclubterrein, even verderop het Concertgebouw. Ook haar vrienden en kennissen woonden voor een groot deel in Amsterdam-Zuid, zodat dit deel van de hoofdstad haar persoonlijk territorium werd.
Een belangrijke nieuwe bestemming werd begin 1941 voor haar de Courbetstraat, waar haar vriend en mentor Julius Spier twee kamers huurde bij de familie Nethe. Haar vaste fietsroute van de Gabriël Metsustraat naar de Courbetstraat omschrijft zij in haar dagboek als volgt:
‘maar ik zou toch graag heel lang bij hem blijven, zo, met drie straten, een gracht en een brug tussen ons in.’
Talloze malen heeft zij dit traject gefietst, totdat de bezetter het de Amsterdamse Joden verbood om nog langer van een fiets gebruik te maken. Ook het openbare vervoer werd voor Joden verboden. Voortaan moest zij haar verplaatsingen te voet doen, maar de blaren op haar voeten schrokken haar niet ervan af om door de Amsterdamse straten te lopen. Overdag, want ’s avonds mochten de Joden niet meer op straat komen. Ook parken waren voor hen verboden terrein geworden.
Het deerde haar niet. Zij had een innerlijk leven, waardoor zij het lijden onder ogen kon zien zonder eronder te bezwijken. Haar vader voegde er nog een vrolijke noot aan toe door haar te herinneren aan de woestijntijd – toen hadden de Joden onder leiding van Mozes nog veel meer moeten lopen.
Amsterdam-Zuid in de jaren 1930
Amsterdam-Zuid had in de jaren 1930 een toevloed gekend van Joodse emigranten uit Duitsland, die op hun vlucht hun intellectuele instelling en hun gedrevenheid voor cultuur met zich mee hadden genomen. Zij kwamen samen in het Café de Paris aan de Beethovenstraat, waar ook Etty Hillesum te vinden was. Voor haar waren deze lotgenoten ideale gesprekspartners: zij deelden elkaars interesses en Etty Hillesum sprak uitstekend Duits. Vooral met het echtpaar Werner en Liesl Levie werd zij goede vrienden. Op die manier werd de aantrekkingskracht van Amsterdam-Zuid voor haar nog vergroot.
Een onderdeel van haar route naar de Courbetstraat was een houten brug, die na de oorlog is vervangen door een betonnen brug. In haar dagboeken spreek zij van ‘dat bruggetje’, een vertrouwd plekje om even te stoppen en naar het water te kijken. Het leek ons, Annemieke Bieringa, Lotte Bergen en mij, daarom een goed idee om deze brug naar Etty Hillesum te vernoemen, zodat hedendaagse inwoners van Amsterdam-Zuid zich zullen herinneren hoe één van de meest getalenteerde schrijfsters van hun stadsdeel in die jaren hier langs kwam fietsen, totdat de nazi’s haar dit verboden, alleen omdat zij van Joodse afkomst was. En het afzonderlijke informatiebord bij de brug zal de voorbijgangers vertellen hoe deze jonge Joodse vrouw in de herfst van 1943 in een vernietigingskamp is vermoord, alleen omdat zij van Joodse afkomst was. Maar ook dat zij door haar dagboeken en brieven ons een erfenis heeft nagelaten hoe het anders moet in deze wereld en wat ons aller taak hierbij is. Zo wordt haar nagedachtenis voor ons tot zegen.
Klik op de afbeelding om het naambord te lezen.
Aantekeningen bij de Etty Hillesumbrug in Amsterdam-Zuid
- Van de openingsplechtigheid van de Etty Hillesumbrug in Amsterdam werd de video ‘Bruggen bouwen met woorden’ gemaakt. Klik hier. Achtereenvolgens spreken Annemieke Bieringa, Lotte Bergen, Harold Bergman, Laura Maartens, Klaas Smelik en ten slotte Femke Halsema. Burgemeester Halsema verricht de openingsplechtigheid.
- Het citaat is uit Etty Hillesums dagboekaantekening van 26 mei 1942, op pagina 397 van het dagboek.
- Klik hier voor een pagina over Het Verzameld Werk van Etty Hillesum.
Recente reacties